Het toezicht op graaiende en malverserende bestuurders van woningcorporaties faalde, maar speelde bij de verhoren van Parlementaire Enquête Woningcorporaties nauwelijks een rol. Daarom interviewt FTM Heino van Essen, voorzitter van de Vereniging van Toezichthouders (VTW).
Vandaag verschijnt het rapport over de Parlementaire Enquête Woningcorporaties. Het interne toezicht lag bij de enquête onder vuur. Bij de verhoren kwam het – merkwaardig genoeg – niet aan bod, daarom nu een interview met Heino van Essen, voorzitter van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (
VTW). Directeur Albert Kerssies was als waarnemer bezig en vulde de voorzitter hier en daar aan.
Je hoort soms dat raden van toezicht van corporaties, zeker die van de vele kleinere, nog steeds de neiging hebben om mensen uit eigen kring te benoemen. Herkennen jullie dat?
'Op microniveau hebben we daar weinig inzicht in, maar we zien wel bepaalde trends in ons ledenbestand. We constateren dat steeds meer jonge mensen worden benoemd en dat ook vrouwen veel beter zijn vertegenwoordigd. Je hoort zelfs van ouderen, die na hun pensioen makkelijk wat commissariaten dachten te kunnen krijgen, dat ze niet meer aan de bak komen. Wij denken dat het
old boys-netwerk zijn langste tijd heeft gehad.'
'Wij denken dat het old boys-netwerk zijn langste tijd heeft gehad'
'We werken zelf ook aan verjonging. We zijn begonnen met een leergang voor mensen die de ambitie hebben om commissaris te worden. Die krijgen onderricht en lopen een jaar mee met een raad. Je ziet dat die mensen na een jaar bijna allemaal ergens worden aangenomen als lid van een raad. Dat neemt allemaal niet weg dat er incidenteel aanstellingen voorkomen, waarvan je je kunt afvragen of die verstandig zijn. Van dergelijke gevallen horen wij natuurlijk ook.'
Minister van Justitie Opstelten zegt in een toelichting op een wetsontwerp voor het interne toezicht in de semi-publieke sector, dat sommige toezichthouders te veel achterover leunen. Hij signaleert ook een gebrek aan deskundigheid en professionaliteit. Wat is uw reactie?
'Hij wil door het verlagen van de drempel voor aansprakelijkheid interne toezichthouders aansporen tot meer scherpte. Wij vinden het nogal populistisch. De vakministers van Wonen, Zorg en Onderwijs weten allang dat er hard wordt gewerkt aan de kwaliteit van het interne toezicht. Ondertussen heeft iedere toezichthouder door dat er een andere wind waait. Sommige bestuurders klagen bij ons zelfs dat de commissarissen ze tegenwoordig te veel op hun nek zitten. Het nemen van ondernemingsrisico’s is daardoor in sommige gevallen bijna onmogelijk geworden. Er moet een nieuw evenwicht worden gevonden.'
'Sommige bestuurders klagen bij ons zelfs dat de commissarissen ze tegenwoordig te veel op hun nek zitten'
'Bovendien is een raad van toezicht persoonlijk aansprakelijk stellen allang een mogelijkheid. Kijk naar Servatius en Vestia. Het is trouwens ook duidelijk dat het heel lastig is om te bewijzen dat commissarissen bewust hebben nagelaten om maatregelen te nemen. Dat is volgens de wet het criterium.'
Er is gemopper over de stichtingsstructuur. Een stichting zou te veel op zichzelf staan. Commissarissen hebben geen belanghebbenden waarmee ze een directe relatie hebben. Niet met de huurders en niet aan de gemeentelijke of centrale overheid. Bent u het daarmee eens?
'De stichting is geen ideale structuur, dat is wel duidelijk. Maar niemand weet precies hoe het anders moet. Het draait daarbij om het begrip legitimering. Waaraan ontleent zo’n corporatie met de stichting als rechtsvorm zijn legitimiteit? Veel mensen vinden dat het anders moet, maar niemand weet precies hoe. Wij zijn voorstander van een systeem waarbij er toezicht op het toezicht is. Er moet daarbij verantwoording worden afgelegd aan een onafhankelijke Woonautoriteit, met adequate sanctiemogelijkheden. Maar dergelijke aanpassingen zijn een kwestie van wetgeving, waar we ons stevig tegenaan bemoeien.'
'De stichting is geen ideale structuur, maar niemand weet precies hoe het anders moet'
Dat betekent ook dat zelfregulering - het idee dat het maatschappelijke middenveld zonder inmenging van overheden moet kunnen opereren – voor jullie een gepasseerd station is?
'Dat bevestigen wij. Wij willen graag meepraten en -denken over nieuwe regels en afspraken, maar de overheid moet ze algemeen bindend verklaren. Dat idee wordt binnen onze vereniging breed gedragen. Ook voormalig Aedes-voorzitter
Willem van Leeuwen (voorheen het boegbeeld van de zelfreguleringsgedachte) is lid van de VTW en heeft zich tijdens de vergadering niet verzet tegen deze uitgangspunten. Aedes, als belangenbehartiger van de corporaties, zit op diezelfde lijn.'
De directeur/bestuurder is meestal een door de wol geverfde corporatieprofessional. Heeft de gemiddelde interne toezichthouder wel genoeg in huis om als klankbord te functioneren?
'Die klankbordfunctie is belangrijk. Je ziet vaak dat als die functie goed vorm wordt gegeven, ook het toezicht beter verloopt. Je zult inderdaad zelden iemand in een raad hebben die op alle vlakken een gelijkwaardige partij is voor de directeur/bestuurder. Daarom is de samenstelling van een raad zo belangrijk. Als je in de raad mensen hebt met verschillende achtergronden en competenties, die samen alle belangrijke onderwerpen afdekken, kun je zowel effectief toezichthouden als sparringpartner voor de directeur/bestuurder zijn.'
Hoe moet een commissaris zich opstellen binnen een corporatie. Moet hij zich onderdeel van de club voelen, of meer als een afstandelijke, ingehuurde professional opereren?
'Juridisch maakt hij deel uit van de corporatie en in een maatschappelijke sector moet je ook betrokkenheid voelen bij de belanghebbenden. Daarbij past wel een professionele, afstandelijke houding. Wij vinden wel dat een commissaris de organisatie in moet kunnen gaan om onder vier ogen met werknemers te praten. Daarover kun je afspraken maken met de directeur/bestuurder. Het is overigens niet zo’n goed idee om ook naar personeelsfeestjes te gaan. In dat opzicht hoor je misschien niet bij de corporatie. De meeste mensen kennen je ook niet. Je loopt op zo’n feest ook het gevaar dat mensen je gaan aanschieten om over de leiding te klagen. Als het je doel is om in een ontspannen sfeer met werknemers te praten, kan het weer wel.'
De Minister van Justitie vindt dat veel interne toezichthouders blindvaren op informatie van de corporatie. Hij pleit voor meer externe informatie en expertise. Wat vindt de VTW?
'Op dit punt zitten we op dezelfde lijn als de minister. Wanneer bepaalde zaken onduidelijk zijn en de benodigde expertise niet binnen de raad voorhanden is, moet de raad die inhuren. Als je dat goed uitlegt mag je aannemen dat een directeur/bestuurder daar geen moeite mee heeft. Maar als hij dat wel heeft, mag dat voor de raad geen reden zijn om er vanaf te zien.'
Er is veel kritiek op de koppeling van de vergoeding van de commissarissen aan die van de directeur/bestuurder. Omdat de laatste wordt betaald naar het aantal wooneenheden zou er sprake zijn van een perverse prikkel om in te zetten op groei. Hoe staat de VTW daar in?
'Wij onderschrijven die kritiek. Wij pleiten voor een systeem waarbij een reële inschatting wordt gemaakt van het aantal uren dat een commissaris per jaar kwijt is aan zijn functie. Daaraan gekoppeld willen we een vast uurloon. Op die manier maakt de omvang van de corporatie waarvoor je werkt ook niet meer uit.'
Wat is er gebeurd met jullie ‘Wij toetsen ons toezicht’-campagne’?
'Onze set met 48 vraag-, stelling- en inspiratiekaarten voor Raden van Toezicht is daar bijvoorbeeld uit voortgekomen, gecombineerd met de lopende campagne ‘De aanspreekbare commissaris’. We zijn nu ook bezig met het Voorzitters Register Woningcorporaties om
assessments te ontwikkelen voor kandidaat-commissarissen. Ons streven is er voortdurend op gericht om de kwaliteit van het interne toezicht op te voeren.'
4 Bijdragen
jsmid
""Het nemen van ondernemingsrisico’s is daardoor in sommige gevallen bijna onmogelijk geworden. Er moet een nieuw evenwicht worden gevonden.’""
Als bestuurders van Albert Hein besluiten om meer risico te nemen, lijdt ik daar als klant niet onder. Er zijn meer supers en dan ga ik wel naar een ander. Waarom vindt de voorzitter van de VTW dat een corporaties nog steeds gelijk is aan een onderneming en dus als een profti-organisatie geleid moet worden? We hebben juist gezien dat veel bestuurders de corporatie als een onderneming zagen, waarom wordt van dat idee niet af gestapt?
""Bovendien is een raad van toezicht persoonlijk aansprakelijk stellen allang een mogelijkheid. Kijk naar Servatius en Vestia. Het is trouwens ook duidelijk dat het heel lastig is om te bewijzen dat commissarissen bewust hebben nagelaten om maatregelen te nemen. Dat is volgens de wet het criterium.""
Als het lastig is dat commissarissen aansprakelijk zijn te stellen, welke conclusie valt daar uit te trekken? M.i. dat het onontkoombaar is dat ook huurders zeggenschap moeten hebben, want zij draaien voor de verkeerde besluiten op en voelen dat in hun portemonnee.Vraag dat maar aan de huurders van Vestia
""Wij zijn voorstander van een systeem waarbij er toezicht op het toezicht is. Er moet daarbij verantwoording worden afgelegd aan een onafhankelijke Woonautoriteit, met adequate sanctiemogelijkheden. Maar dergelijke aanpassingen zijn een kwestie van wetgeving, waar we ons stevig tegenaan bemoeien.’""
Toezicht op toezicht werkt pas als de toezichthouder zelfstandig kant werken en zelf kan sanctioneren, de politiek buiten spel kan zetten maar wel verant
Molenaer
Hilterman
Wat is er mis met de verenigingsstructuur? Een bestuur dat verantwoording aflegt aan de leden. Eventueel aangevuld met een ledenraad die rechtstreeks toezicht houdt op het bestuur.
Alle op macht en geld en macht beluste managers de deur uit.
Leg de macht in handen van de huurders. Het woord huurder kom ik vrijwel niet tegen in deze discussie.
Frank C>