Helaas, het één-paginaprogramma van de PVV vertelt niet hoe de partij denkt over vetarme borrelnootjes en dierenwelzijn. Wie daarover verontwaardigd is, moet even het programma van D66 lezen. Hierin staan heel wat meer woorden over landbouw, voedsel en de toekomst. Maar wat de partij daar precies mee bedoelt?

‘Groei geeft zuurstof’

Zo schrijft de partij dat ‘groei zuurstof geeft’ en verderop dat onze hoogproductieve landbouw zowel voordelen als nadelen kent. Heel diep begraven in het programma vinden we concrete standpunten: de partij wil onder meer het leven van biologische, natuurvriendelijke boeren gemakkelijker maken. Tijdens een Kamerdebat over het mestoverschot koos de partij echter niet helemaal voor de biologiche boer, maar daarover later meer.

‘De minister dient elk jaar minimaal een week de handen uit de mouwen te steken’

Duidelijker zijn de lijnen van VVD, CDA en SGP op voedselgebied. Deze partijen willen volop ruimte voor ondernemerschap. Milieuregels voor boeren moeten in elk geval niet te hinderlijk zijn. CDA en SGP willen daarvoor een actievere overheid, iets waarin de SGP het verste gaat: ‘De minister van Landbouw, visserij en natuurbeheer dient elk jaar minimaal een week de handen uit de mouwen te steken op een boerderij, kotter of in de kassen.’ De VVD heeft liever een kleine overheid.

Ook de programma’s van GroenLinks, SP, PvdA, en de Partij voor de Dieren zijn zonneklaar. Deze partijen willen de landbouw milieuvriendelijker maken, en willen een overheid die zich actief bezighoudt met gezond voedsel.

FTM vatte de partijstandpunten samen in vijf onderdelen.

1. Gezond en veilig voedsel

Op FTM verschenen afgelopen maanden verschillende artikelen over de mate van betrokkenheid van bedrijven bij voedselvoorlichting. Als het aan VVD ligt, moet ‘de sector’ die voorlichting ook vooral blijven doen. Verder wil de VVD geen bemoeienis met de keuze van consumenten. ‘We willen geen vet- of suikertaxen instellen of betuttelende etikettering om gedrag te beïnvloeden.’ Het CDA wil op Europees niveau afspraken maken met voedingsproducenten. Ook wil de partij voedingsvoorlichting, maar het is onduidelijk of de partij wil dat het bedrijfsleven daarbij betrokken is.

Dat punt hebben ze vast binnen, zullen we maar zeggen

50Plus wil juist meer directe invloed van de overheid door belastingtarieven aan te passen. ‘Tandpasta heeft nu bijvoorbeeld een hoog tarief, cola, snoep en koek een laag tarief. Dat moet en kan anders.’ Dat het anders kan klopt inderdaad: de Hoge Raad besliste eind vorig jaar al dat tandpasta in het lage tarief moet. Dat punt hebben ze vast binnen, zullen we maar zeggen.

Interessant detail zijn verder de standpunten over de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA). Vrijwel alle partijen noemen in hun programma's dit instituut, dat controleert of voedsel wel veilig is. Die aandacht is te begrijpen. Begin deze maand luidde de scheidend inspecteur-generaal Harry Paul de noodklok. Door bezuinigingen van de afgelopen jaren, zo zei hij, komt de organisatie te weinig aan controleren toe. SP, PvdA en Partij voor de Dieren benadrukken in hun programma dat de NVWA de komende periode voldoende geld moet krijgen.

Het CDA maakt zich zorgen om wat anders: ‘Als belangrijk exporterend land mag eigen wet- en regelgeving voor ondernemers niet leiden tot oneerlijke concurrentie op de wereldmarkt.’ Ook tijdens stemmingen in de Tweede Kamer is dit conflict tussen ‘voedselveiligheid’ en ‘concurrentieverhouding’ zichtbaar geworden. Toen gestemd werd over een toename van het aantal onaangekondigde controles, waren CDA, ChristenUnie, PvdA, SGP en VVD tegen.

Volgens de VVD kan de NVWA bovendien met wat minder geld toe. ‘Een goed functionerende NVWA is van belang voor onze concurrentiepositie. De NVWA moet wel grondig worden doorgelicht op kosteneffectiviteit zodat de tarieven die zij doorberekent aan bedrijven kunnen worden verlaagd.’ Ook moeten NVWA-medewerkers volgens VVD en D66 meer in het weekend gaan werken. De SGP zegt niet of de NVWA meer of minder geld moet krijgen, maar wel dat er nu te veel kosten op de sector worden afgewenteld. ‘Keuringstarieven moeten omlaag.’

2. Machtsconcentratie

FTM schreef begin dit jaar dat de macht van supermarkten groot is. CDA, GroenLinks, SP, Partij voor de Dieren, ChristenUnie en de SGP benoemen dit thema ook in het programma. Zij willen dat toeleveranciers meer mogelijkheden krijgen om met elkaar samen te werken en zijn van mening dat Europese regels dit nu te veel verhinderen.

Dit soort ketenafspraken kan echter ook zorgen voor kartelvorming, vinden andere partijen. Dat gaat een gezonde concurrentie volgens hen juist tegen. Afgelopen jaar was er een stemming om leveranciers meer ruimte te geven met elkaar samen te werken. Veel partijen waren voor, maar een opmerkelijke combinatie van PVV, VVD en Partij voor de Dieren was toen tegen deze ketenafspraken. Een voorstel van SP, ChristenUnie en CDA om de macht van supermarkten te inventariseren kreeg steun van alle partijen behalve de PVV.

3. Duurzaamheid en diervriendelijkheid

Op duurzaamheid gaan links-rechtstegenstellingen heel duidelijk op. Rechtse partijen (VVD, CDA, SGP, PVV) willen niet te veel regels. Rond bijvoorbeeld mestwetgeving willen zij boeren de ruimte geven om ‘te innoveren’. Linkse partijen willen dat de veehouderij zich meer op duurzaamheid gaat richten.

Dat betekent: grondgebonden, dus bedrijven moeten voldoende grond hebben voor hun dieren en niet afhankelijk zijn van grond elders op de planeet. De PvdA wil bijvoorbeeld uiteindelijk helemaal van import van soja als veevoeder af; alles moet straks van eigen land komen. De PvdA wil trouwens sowieso veel minder vee.

D66 stemde niet in het voordeel van de biologische boer

D66 wil extra investeren in biologische en natuurvriendelijke landbouw en het gemakkelijker maken om een biologisch bedrijf te beginnen. Toen echter bleek dat Nederland te veel koeien had en daardoor meer mest produceerde dan afgesproken met de EU, stemde D66 niet in het voordeel van de biologische boer. Ook de PvdA stemde rond de duurzaamheid van de veehouderij nog wel eens mee met haar coalitiegenoot de VVD; andersom kwam afgelopen jaar veel minder voor. Op visserijgebied houdt de PvdA echter voet bij stuk: de partij stemt consequent voor een meer duurzame visserij.

Als het gaat om dierenwelzijn liggen de kaarten iets anders. Daar stemmen de linkse partijen consequent voor meer dierenwelzijn, maar krijgen ze vaak bijval van de PVV en 50Plus. VVD, CDA en SGP stemmen doorgaans tegen moties die diervriendelijkheid moeten vergroten.

4. Pesticiden en antibiotica

Ook pesticiden houden de politiek bezig. CDA en SGP willen dat regels vooral niet te streng zijn. De VVD wil een meer gebiedsgerichte aanpak om de hoeveelheid pesticiden te beperken, maar wil verder ook zeker geen afschaffing. Alle linkse partijen, maar ook 50Plus willen eigenlijk het liefste van pesticiden af en laten dat ook in hun stemgedrag zien. Op de PvdA na dan, want die volgde op dat vlak regelmatig haar coalitiegenoot.

Voor antibiotica geldt ongeveer hetzelfde. Saillant detail is dat de PvdA het afgelopen jaar als enige partij tegen een motie stemde om de onderzoeken of er natuurlijkere alternatieven voor antibiotica zijn. Die tegenstand had echter niets te maken met het standpunt van de PvdA, maar alles met de indiener van de motie: de PVV. De PvdA wil moties van deze partij principieel niet steunen.

5. Genetische manipulatie en patenten op levende wezens

Genetische manipulatie speelt in de meeste verkiezingsprogramma’s niet echt een rol. Dat is bijzonder, aangezien er technieken zoals CRISPR beschikbaar komen. Met deze technieken kunnen genen veel gerichter worden aangepast dan tot dusver mogelijk was. In de verkiezingsprogramma’s van D66, CDA, 50Plus, SP en (uiteraard) PVV is het onderwerp niet te vinden.

De PvdA volgde regelmatig haar coalitiegenoot

De Partij voor de Dieren noemt het wel en wil een compleet verbod. ChristenUnie, SGP en GroenLinks zijn ook kritisch, maar willen — onder strikte voorwaarden — wel experimenten toestaan met genetische manipulatie waarbij genen van dezelfde soort in een ander individu worden geplaatst. CDA en SGP willen ongeveer hetzelfde, maar voegen wel expliciet toe dat dit alleen acceptabel is als het om planten gaat. De VVD is het meest positief over genetische manipulatie en wil meer experimenteren, maar maakt daarin geen onderscheid tussen technieken.

Interessant is verder dat het de laatste jaren mogelijk is geworden om genetisch materiaal te patenteren. Bedrijven als Monsanto kunnen dan bijvoorbeeld een patent op een bepaald type plant aanvragen, waardoor andere bedrijven deze plant niet meer mogen kweken. Alle partijen, dus ook de VVD, vinden dat dit niet moet kunnen. Het ‘kwekersrecht’ moet behouden blijven. Het bestaat dus nog, volledige eensgezindheid.