Wat kon er nou misgaan? Wie kon er bij een boerenleenbank bedenken, lang geleden in 2007 dat zakendoen niet zo slim is met een zelfverklaard miljardair (Forbes schat haar op slechts 600 miljoen dollar) als Lynn Tilton. Een dame, die volgens berichten van autoriteiten als Bloomberg en Forbes graag onverhoeds haar tong in de oren van haar collega's stopt, haar werknemers op haar vijftigste verjaardag jelly shots van haar buik laat likken, haar oud-werknemers doet sidderen, zweepjes, handboeien en een cowboyhoed op haar kantoor binnen handbereik heeft, die volgens een oud-werknemer 'gutter talk' bezigt als 'Sure, you expect me to believe that, like I'm going to believe you’re not going to cum in my mouth!', die vaak gekleed gaat in íéts te korte rokjes en iéts te strakke bloesjes, en die eind jaren '80 aan klantenbindig deed door haar relaties een hot Christmas card met foto van zichzelf in lingerie te sturen, alleen maar 'omdat klanten aan de telefoon mij vroegen wat voor kleur ondergoed ik aanheb'. Een dame die er bovendien in slaagde om leningen van getroubleerde bedrijven te bundelen en vervolgens op te knippen in Collateralized Loan Obligations (CLO's), en daar een 'triple-A' stempel van de kredietbeoordelaars op gedrukt wist te krijgen, de hoogste kredietstatus die er is.

De kerstkaart van Tilton aan klanten. Bron: Dealbreaker.com

Bij Rabobank gingen er in elk geval geen alarmbellen af, vanwege deze informatie.  In elk geval is van een voorzichtige afweging weinig terug te vinden in rechtbankdocumenten die de afgelopen maanden online zijn gezet. Rabobank kocht voor een onbekend bedrag aan opgeknipte leningen van Tilton, in het zogenoemde Zohar III-fonds, vernoemd naar een belangrijk boek uit de Kabbalah. In de documenten staat niet hoeveel de Nederlandse bank heeft geïnvesteerd, maar Tilton stelt in een van de gesprekken met de SEC dat investeerders al snel 'tientallen miljoenen' in de CLO's stopten.

Giftige derivaten

Barclays bijvoorbeeld investeerde 303 miljoen dollar in een van de fondsen van Tilton en Norddeutsche Landesbank stak 135 miljoen dollar in de fondsen. Tijdens de kredietcrisis, die een halfjaar later losbarstte, trok een immense hoeveelheid complexe en giftige derivaten en gestapelde en weer opgeknipte pakketjes leningen een spoor van vernieling door de financiële sector. Terwijl ABN Amro genationaliseerd moest worden en ING miljarden staatssteun ontving, bleef Triple A-bank Rabobank overeind staan: de bank met wortels in Hollandse boerennuchterheid zou in de media bekend komen te staan als winnaar van de kredietcrisis, die zich niet, zoals minder standvastige concurrenten, had laten meeslepen in gekte en geldhonger. Althans, tot het Libor schandaal bekend werd. Maar nu blijkt Rabo dus ook wel degelijk in een illusie te zijn getrapt. Het fata morgana  dat je van rommelleningen een financieel product kunt maken, net zo veilig als Rabobank zelf.

terwijl giganten als General Motors in de problemen kwamen, bleven de getroubleerde bedrijven van Tilton fier overeind

Wonderbaarlijk genoeg bleven de CLO's van Tilton tijdens de kredietcrisis verbluffend goed presteren. Terwijl Amerikaanse burgers massaal stopten met het betalen van de rente op hun subprime mortgages en giganten als General Motors in de problemen kwamen, bleven de getroubleerde bedrijven van Tilton fier overeind. Tenminste, dat hield zij haar investeerders voor. En Rabo? Die twijfelde niet aan haar rapportages, zo valt te lezen in de rechtbankdocumenten.

Aanklacht

Tilton is in Nederland vrij onbekend, ondanks haar reputatie in eigen land. Alleen website 925.nl schreef enkele jaren geleden over haar, toen zij in een juridische strijd was verwikkeld met een oud-medewerker. Dat Rabobank geld heeft gestopt in haar Zohar-fonds, werd in juni in bijzin gemeld door de website Marketwatch. De Securities and Exchange Commission (SEC), de Amerikaanse beurswaakhond, publiceerde in maart van dit jaar een aanklacht tegen Tilton en diverse van haar bedrijven die betrokken zijn bij de Zohar-fonden I, II en III, waar investeerders in totaal zo'n 2,5 miljard dollar in hebben gestoken. Volgens de beurswaakhond heeft Tilton haar investeerders een verkeerd beeld geschetst van de bedrijven, door te verbloemen dat sommige bedrijven geen, of te weinig rente betaalden. Tilton had de bedrijven waarin werd geïnvesteerd onderverdeeld in vier categorieën, waarbij 4 stond voor bedrijven waarmee alles prima ging. De lagere nummers waren toebedeeld aan bedrijven die diverse stappen verwijderd waren van de afgrond. Investeerders gingen ervan uit dat bedrijven uit categorie 4 zouden worden gezet als zij hun renteverplichtingen niet nakwamen, maar daar dacht Tilton anders over. Zolang zij er nog vertrouwen in had, bleef het bedrijf categorie 4. 'In and of itself, the agreement to pay less than full interest would not change its category.' Doordat de leningen aan de bedrijven waren gebundeld in CLO's en vervolgens waren opgeknipt, was het voor investeerders moeilijk te achterhalen hoe goed de bedrijven betaalden. Een bankier van Barclays hekelde tegenover de SEC de vrijheid die Tilton zichzelf toebedeelde in het categoriseren van bedrijven. Zeker toen een bedrijf uit haar topcategorie zonder waarschuwing vooraf omviel. 'There are companies – the one that comes to mind is American Lafrance and that was labeled as a category 4 shortly before we had to read in the paper that she has shut down the entire company and news reports seem to imply that a company was doing very bad much earlier […].' Ook de Rabobankmedewerker geeft tegenover de SEC aan 'surprised' te zijn als de SEC haar vertelt dat het betreffende categorie 4-bedrijf, dat onder meer brandweerauto's produceert, tussen 2008 en 2013 zegge en schrijve 81 procent van zijn rente niet heeft betaald.

Waterval

Hoe kon het dat de investeerders wel gewoon hun geld kregen, als de bedrijven niet meer betaalden? Bij het opknippen van de Zohar-leningen, werden er zogenaamde watervaltranches gemaakt.

degene die de meest veilige tranche koopt, staat als eerste in de rij bij de betalingen

Grofweg komt dat er op neer dat degene die de meest veilige tranche koopt, als eerste in de rij staat bij de betalingen. Als er na het betalen van die investeerders nog geld over is, worden ook de bedrijven die in de tweede tranche hebben belegd, betaald, en zo voort, tot de laatste tranche. Wie vooraan in de rij staat, heeft het niet zo snel door als nummer vier niet betaald wordt, zeker niet wanneer, zoals Forbes vermoedt, in een van de drie Zohar-fondsen mevrouw Tilton zelf achteraan in de rij staat. Het zakenblad heeft naar eigen zeggen de toorn van Lynn Tilton over zich afgeroepen door haar geen plaats op de miljardairslijst waard te vinden. Het blad bracht voorts het nieuws dat Tilton ook vaak zelf eigenaar is van de bedrijven waaraan geld is geleend.

Black box

Begin 2013 trok Moody's de kredietbeoordeling van Zohar III, het fonds waarin Rabo heeft geïnvesteerd, volledig in, omdat de beoordelaar geen inzicht kreeg in wat er precies gebeurde in het fonds. Een 'black box', citeert Forbes uit een onderzoek van Odeon Capital naar de Zohar-fondsen. Een andere analist stelt tegenover het zakenblad dat het fonds eigenlijk verboden zou moeten zijn. Als eigenaar en tegelijkertijd beheerder van de Zohar-fondsen, kon Tilton gemakkelijk schuiven met geld, schrijft Forbes. Zeker omdat zij van haar investeerders jaarlijks miljoenen aan beheersvergoeding binnenkrijgt: door de jaren heen in totaal 200 miljoen dollar, vermoedt de SEC. Tilton heeft volgens de kleine lettertjes in werkelijkheid helemaal geen recht op dat geld, stelt de waakhond tevens, omdat de management fee verlaagd zou worden als de leningen afgewaardeerd zouden worden. Ook zouden de investeerders volgens de SEC het recht hebben gehad om Tilton (deels) aan de kant te schuiven als de waarde van de fondsen daalden. Die kansen zijn de investeerders ontnomen, stelt de waakhond.

Natte voeten

En in dat moeras is Rabobank dus verzeild. In april 2014 werd een toenmalige Rabobank-medewerker gehoord over de investering in Zohar III. De medewerker gaf aan bij de beoordeling van de investering eigenlijk alleen maar af te gaan op de waarderingen die Tilton zelf gaf. Ook Barclays zei voornamelijk af te gaan op de rapporten van Tilton. 'Outside of that, it would just be whatever we can glean from basic web searches effectively.' Hoeveel het Rabo gaat kosten is niet bekend. Veel zal afhangen van de vraag hoe 'vooraan' de bank staat in de rij. Rabobank is in juli de rechtszaak tussen de SEC en Tilton ingezogen, en heeft beloofd om allerlei vertrouwelijke documenten over de interne waardering van de Zohar-investering over te dragen: dan wordt voor de onderzoekers (maar niet voor de buitenwereld) duidelijk of de bank de Zohar-investering nog volledig in de boeken heeft staan (en dus alleen op de rapporten van Tilton is afgegaan), of dat hun boerenverstand, ondanks de mooie woorden van Tilton, hen er toch toe heeft gebracht om een deel van de investering af te boeken. Barclays, dat 303 miljoen dollar in Zohar-notes heeft gestopt, heeft die investering inmiddels afgewaardeerd tot 160 miljoen dollar. De Norddeutsche Landesbank heeft een rechtszaak aangespannen. De bank heeft 135 miljoen dollar geïnvesteerd en wil 44 miljoen terug. Tilton zelf is in de tegenaanval gegaan tegen de SEC. Ze stelt onder meer dat haar constitutionele rechten worden geschonden en dat zij zelf ook geld in de fondsen heeft gestoken en niet zichzelf kan hebben opgelicht.

Rabo's problemen in de VS

Rabobank kan de Tilton-affaire op één hoop gooien met diverse andere problemen in Amerika die recent naar buiten zijn gekomen: bij de presentatie van de halfjaarcijfers maakte de bank bekend 600 miljoen euro af te boeken op haar Californische dochter. Daarnaast is de bank recent door de Fed in New York op de vingers getikt omdat zij niet genoeg toezicht zou houden op mogelijke witwaspraktijken van klanten. Er loopt al langer een onderzoek van justitie tegen de bank, waarin naar twee concrete witwaszaken van klanten wordt gekeken en of Rabo daar steken heeft laten vallen. Het is het tweede onderzoek van justitie in Amerika naar Rabo, nadat eerder de miljoenenschikking over de Liborfraude werd getekend, waarbij Rabo-medewerkers ongemerkt de Euribor- en Liborrentes konden manipuleren. Met de SEC-verdenking dat Tilton jarenlang (onder meer) Rabo heeft opgelicht, lijkt zich een patroon af te tekenen: zowel justitie, als de Fed, als de SEC vinden dat Rabobank beter moet opletten. Op de eigen medewerkers, op wat klanten uitspoken en zeker waar ze hun geld in steken.

Reactie Rabobank

In een reactie op dit artikel laat Rabobank aan Follow The Money weten met deze zaak bekend te zijn, maar geen inhoudelijke mededelingen te kunnen doen in verband met de lopende procedures in de VS.