Bijna de helft van de jihadisten die aanslagen plegen in Europa hebben wortels in Marokko. © EPA/AFP

Helft aanslagplegers heeft Marokkaanse achtergrond

Bijna de helft van de jihadisten die aanslagen in Europa plegen hebben wortels in Marokko. Anderen hebben ouders die overwegend afkomstig zijn uit andere Noord-Afrikaanse landen, zoals Algerije. Waarom keren juist zij zich toch tot de radicale islam?

Carla van der Wal 23-08-17, 10:34 Laatste update: 23-08-17, 13:08

In het Spaanse dorpje Ripoll zochten Marokkaanse immigranten een beter leven. Ze vonden het, tot de aanslag in Barcelona alles op zijn kop zette. Waar plezier was, is nu verdriet en dood. Ripoll is plots de plek waar terroristen werden geboren. Net zoals Brussel, Parijs ook. En het zijn opvallend vaak Marokkanen, die de wapens oppakken.

,,Je ziet dat er echt wel wat aan de hand is in de Marokkaanse gemeenschap,’’ zegt hoogleraar Edwin Bakker. Op zijn faculteit wordt een database bijgehouden, waarin de namen van zo veel mogelijk Nederlandse jihadisten zijn achterhaald en geregistreerd. ,,In Europa is alleen het Verenigd Koninkrijk een uitzondering, daar zie je uitreizigers met een Pakistaanse of Nigeriaanse migratieachtergrond. Maar kijk ook naar Frankrijk, Spanje, België – verder in Europa zie je: het aantal uitreizigers met een Marokkaanse achtergrond is veruit in de meerderheid.’’

Lange arm van Erdogan

Hanna, links, moeder van Younes Abouyaaquoub en andere familieleden zeggen dat de terreurdaad "niet in mijn naam" is gepleegd. © AP

Maar waarom juist zij? En omgekeerd: waarom zien Turkse families amper dat hun kinderen aanslagen plegen uit naam van hun Islamitische geloof?

Om met dat laatste te beginnen: je zou kunnen zeggen dat de omstreden lange arm van Erdogan ook zo zijn voordelen heeft. Want het is juist de sociale identiteit die Turken over de hele wereld met elkaar verbindt, zorgt dat ze het gevoel hebben ergens bij te horen. Criminoloog Richard Staring die onderzoek deed naar risico’s op radicalisering onder Turkse Nederlanders: ,,Dankzij de oriëntatie van Turkse Nederlanders op elkaar hebben ze hun plek hier gevonden. Ook al hebben ze te maken met uitsluiting en discriminatie, ze lijden niet aan een minderwaardigheidscomplex. Hun zelfbeeld is positief omdat ze zich gewaardeerd voelen in hun eigen groep.’’

Marokkaanse Nederlanders hebben die banden veel minder, aldus Bakker. ,,Het collectief is veel minder sterk. Daardoor kun je gemakkelijker uit de groep breken, zoals Aboutaleb bijvoorbeeld heeft gedaan. Maar tegelijk zie je daardoor meer identiteitsproblemen.’’ Voor Marokkaanse Nederlanders die veel minder een eigen groep hebben waarin ze zich goed voelen, komt uitsluiting en discriminatie misschien wel extra hard aan. Daar werd bijvoorbeeld in de Haagse Schilderswijk slim op ingespeeld. ‘Jullie zullen er hier nooit bijhoren,’ riep het voormalige voetbaltalent en nu radicale moslim Azzedine C. niet voor niets, tijdens een demonstratie in de Schilderwijk. Voor wie zoekt, kan de wereldwijde Islamistische geloofsgemeenschap een thuis worden dat niet gebonden is aan landsgrenzen of een staat.

Dwingend geloof

Turkije daarentegen is bij uitstek een krachtige natie, die altijd in verbinding wil blijven staan met degenen die het land verlaten. Het is ook de regering die actief blijft in de Turkse moskeeën, Turkse imams zijn ambtenaren die worden betaald door de staat. Staring: ,,Turkse Nederlanders ervaren hun geloof als niet zo dwingend, ze kunnen er hun ei kwijt en voelen zich prettig in de bestaande islamitische bewegingen.’’

De Belgische onderzoekster Ilke Adam zegt erover: ,,Marokko heeft geen ministerie voor religie. In combinatie met minder sociale controle heeft dat ruimte voor een meer individuele beleving van het geloof.’’ Dus is het gemakkelijker te keren naar het strenge salafisme, dat door financiering vanuit Saoudi Arabië in moskeeën over de wereld wordt verspreid.

Hoewel omstreden, een onderzoek van Motivation stelde dat Nederlanders met een Turkse achtergrond religieus geweld massaal zouden goedkeuren en zwaar antisemitisch zouden zijn. Het tegendeel blijkt waar. Kijkend naar de integratie zou je kunnen zeggen dat de samenhang in de Turkse gemeenschap negatief is. Tegelijk zorgt juist die sterke identiteit ervoor dat hier geboren Turken minder geneigd zijn de radicale islam te omarmen. ,,Gebeurt dat toch, dan wordt er niet openlijk over gesproken'', zegt Staring. ,,Dat wordt over het algemeen als een schande gezien.''

Marokko heeft geen ministerie voor religie. In combinatie met minder sociale controle heeft dat ruimte voor een meer individuele beleving van het geloof
Belgische onderzoekster Ilke Adam

Schande spreken

Moet het zo ook gaan onder Marokkaanse Nederlanders, moeten zij schande spreken van Marokkanen die aanslagen plegen? Ja, zegt Bakker. Alleen moeten zij de vuile was buiten durven te hangen als personen zich met geweld tegen het westen richten. ,,Er moet zelfkritiek geleverd worden, gekeken worden hoe dit kan gebeuren. Is het toeval dat in het aantal uitreizigers Marokkanen oververtegenwoordigd zijn? Dat dat hetzelfde is in de criminaliteit? Ik denk het niet. De steun aan de jihad gebeurt uit naam van de gemeenschap, letterlijk in hun naam, als er Allah Akbar wordt geroepen. De overheid kan daar niets aan doen. Dat moeten de families en leiders van de gemeenschap zelf doen. Zij moeten weerbaar worden.’’

Maar uiteindelijk is het ook een probleem van de Europese landen en niet alleen omdat wij het geweld voelen van de aanslagen. Ilke Adam: ,,Laat duidelijk zijn, als het gaat om de aanslagen in Spanje en Brussel gaat het om home grown terrorism – het is hier gegroeid, niet in Syrië of ergens anders. We hebben te maken met een gefrustreerde tweede generatie, die zich slachtoffer voelt van discriminatie. Zijn zij immigrant of burger? Uiteindelijk moet er meer oog komen voor recht en gelijkheid, zodat ook deze groep uiteindelijk zegt ja, dit is mijn land.’’