Son on yıldır altı çok uluslu şirket dünyadaki tarım ilacı (pestisit) piyasasının %75’ine, ticari tohum piyasasının %63’üne ve tohum ve pestisit araştırmalarının %75’ine hükmediyor (2013 verileri). Bunlar, tarım kimyasalları, tohum ve biyoteknolojiden elde ettikleri toplam 65 milyar ABD doları gelirle Big 6 (Büyük 6) olarak anılan Bayer, Monsanto, Syngenta, Dow, Dupont ve BASF. Son bir yıldır, bu altı şirket arasında satın alım ve birleşme anlaşmaları yapılıyor ve altılık tekelin üç şirketlik bir tekele dönüşmesi olasılığı oldukça yüksek görünüyor.
Kaynak: ETC Group 2015 raporu verileri
Salı günü (21 Eylül 2016) Dow, Dupont, Bayer, Monsanto ve Syngenta’nın üst düzey yetkilileri ABD Senatosu Yargı Komisyonu’nun önüne çıkıp, söz konusu anlaşmaları savundular. Chemchina, çiftçi hakları savunma gruplarının da bulunduğu oturum davetini geri çevirdi. Senato’nun anlaşmaları bloke etme yetkisi bulunmuyor, ancak oturum sırasında verilen uzman görüşleri regülasyon sürecinde kullanılabiliyor.
Kaynak: ETC Group 2015 raporu verileri
Bu üç anlaşma farklı şekillerde ilerliyor ve ABD ve AB başta olmak üzere birçok ülkede rekabet ve regülasyon kurumları tarafından inceleniyor.
1. DOW – DUPONT
Pestisit
Tohum
Aralık 2015’te, Dow ve Dupont arasındaki 130 milyar ABD doları bedelindeki şirket birleşmesi anlaşması her iki şirketin hissedarları tarafından kabul edildi. Anlaşma rekabet ve regülasyon kurumları tarafından inceleniyor. AB’deki süreç, antitrust kuruluşunun bu birleşmenin rekabeti nasıl etkileyeceğine dair daha fazla dokümantasyon istemesiyle şimdilik durdu.Dow ve Dupont, AB kurumlarıyla bazı konularda uzlaşmayı kabul ettiyse de hangi konularda olduğunu açıklamadı. ABD, Kanada ve Brezilya’daki regülasyon incelemeleri de henüz karara bağlanmadı. 2016 sonu olarak tahmin edilen imza tarihi en azından 2017 başına ertelenmiş görünüyor.
2014 verilerine göre, pestisitte Dupont %6 piyasa payı ile dünyada 6 numara, Dow %10 ile 4 numarada. Tohumda ise, Dupont %21 piyasa payı ile 2 numarada, Dow %4 piyasa payı ile 5 numarada.
2. SYNGENTA – CHEMCHINA
Şubat 2016’da Syngenta’nın yönetim kurulu oybirliğiyle , Chemchina’nın nakit 43 milyar ABD dolarlık satın alım teklifini kabul ettiğini ve hissedarlarına önerdiğini açıkladı. Taraflar, anlaşmanın imzalanması için 2016 sonu deseler de, 2017’ye ertelenme olasılığı çok yüksek. Syngenta’nın gelirinin yaklaşık dörtte biri ABD kaynaklı olduğu için CFIUS (Committee on Foreign Investment in the US) [ABD’de Yabancı Yatırım İnceleme Komitesi] tarafından, ulusal güvenlik açısından incelenmekteydi. CFIUS, Ağustos 22 2016’da incelemeler sonucunda bir itirazı olmadığını açıkladı. Böylece, bu anlaşma ABD engelini aşmış görünüyor. Syngenta-Chemchina anlaşmanın imzalanma tarihi olarak 2016 sonunu öngörüyordu ancak anlaşma Avrupa Birliği’nde hala incelenmekte. Avrupa Komisyonu, Chemchina’nın bölgede pestisit piyasasında önemli bir payı bulunan Adama’nın %60’na sahip olmasından son derece rahatsız. Anlaşmanın hayata geçirilmesi için regülasyon kurumlarının onayı yanı sıra, Syngenta hissedarlarının en az %67’sinin oyu gerekiyor.
Chemchina, bünyesinde petrol işleme, pestisit ve lastik kauçuk şirketleri bulunduran, Fortune Global 500 listesinde 234 numarada olan bir devlet şirketi. Çin’in en büyük kimya şirketi Chemchina geçen yıl Pirelli’yi 7.1 miyar Euro’ya satın aldı. Chemchina aynı zamanda dünyanın en büyük yedinci pestisit şirketi (ve dünyanın en büyük patentsiz pestisit şirketi) Adama’nın %60’ına sahip. 2014’te, Syngenta pestisit piyasasında %20 piyasa payı ile 1 numarada, Adama %4.1 pay ile 7 numarada. Böylelikle, anlaşma imzalanırsa (ve diğer anlaşmalar gerçekleşmezse), Sygenta-Chemchina hem global pestisitte hem de patenstsiz pestisitte bir numara olacak. Tohumda ise Syngenta %8 pay ile 3 numarada, Chemchina tohum üretmiyor. Syngenta ve Chemchina’yı daha yakından tanımak için Tohum ve Pestisit Tekelleri Aktörleri 1: Syngenta-Chemchina yazıma bakabilirsiniz.
Pestisit
Tohum
3. BAYER-MONSANTO
Pestisit
Tohum
Geçtiğimiz hafta (Eylül 2016), Monsanto yönetim kurulu Bayer’in 66 milyar ABD doları bedelindeki teklifini kabul ettiğini açıkladı. Teklif her iki şirketin de hissedarları tarafından henüz onaylanmadı, 2016 sonu-2017 başında oylama yapılması bekleniyor. Monsanto’nun CEO’su Hugh Grant geçen hafta, anlaşmanın yaklaşık 30 farklı rekabet ve regülayon kurumu tarafından incelenmesini beklediğini belirtti. Monsanto ve Bayer, anlaşmanın 2017 sonunda imzalanmasını bekliyor.
2014 verilerine göre, pestisit piyasasında Bayer %18 piyasa payı ile iki numarada, Monsanto %8 pay ile 5 numarada. Tohum piyasasında ise Monsanto, %26 piyasa payı ile dünyanın en büyük tohum şirketi, Bayer %3 piyasa payı ile yedinci en büyük tohum şirketi.
Syngenta ve Bayer’den sonra dünyanın en büyük üçüncü pestisit üreticisi BASF, Dow ve Dupont arasındaki anlaşmayı Dupont’a teklifte bulunarak engellemeye çalıştıysa da başarılı olamamıştı. BASF’ın da birleşmeler karşısında sessiz kalmayıp, elini kuvvetlendirmek için bir birleşme ya da satın alma yoluna gitmesi bekleniyor.
Dünyadaki pestisit ve tohum piyasasını üç şirketin tekeline sokabilecek bu anlaşmaları önümüzdeki süreçte yakından takip etmemiz gerekiyor. Önümüzdeki haftalarda, bu şirketleri, ürünlerini ve Türkiye’deki faaliyetlerini yazacağım. Aşağıdaki tabloda pestisit ve tohum pazarlarında 2014 şirket payları ve birleşmeler gerçekleştiği takdirde yaşanacak değişiklikleri bulabilirsiniz.
ETC Group 2015 verileri ile hazırlanmıştır.
aysebereket.wordpress.com/
Twitter: @aysebereket
Kaynaklar:
http://www.etcgroup.org/sites/www.etcgroup.org/files/files/etc_breakbad_23dec15.pdf
https://www.advancingtogether.com/en/home/
http://www.usatoday.com/story/money/nation-now/2016/09/09/european-union-dow-dupont-merger/90113862/
Ayse Bereket 